Voeding en gezondheid

Bijzonderheden bij het invullen voedingswaarden per 100g/100ml

  • Mocht de voedingswaarden per 100g/100ml van een product niet bekend zijn, kunt u hier opzoeken.
  • Vul NIET de voedingswaarden PER PORTIE in, maar altijd PER 100G/100ML.
  • Afhankelijk van uw toetsenbord (Engels of Nederlands ingesteld), moet u met een komma of een punt invullen. Dus 2.1 of 2,1.
  • U kunt 2 decimalen achter de komma invullen. Dus 2.22 of 2,22.
  • Gegeten portie is ALTIJD een GEHEEL getal. Dus 15 gram en NIET 15,5 gram!
  • Controleer na het invullen van het LAATSTE product of alle gegevens kloppen. Klik dan pas op “OPSLAAN”.
    U kunt namelijk ná het klikken op “OPSLAAN” niet meer terug om het individuele product aan te passen!
    Het individuele product kunt u aanpassen door op BEWERKEN te klikken. Bijvoorbeeld: u hebt besloten om van product A niet 200 gram maar 150 gram te eten.
  • Het vezelgehalte van een levensmiddel staat NIET altijd op de verpakking vermeld omdat het NIET wettelijk verplicht is. Het vezelgehalte per 100g/100ml hoeft u daarom ook niet in te vullen!
    Het vezelgehalte wordt automatisch berekend met deze formule:
    (Totaal kcal – (aantal gram vetten x 9 kcal + aantal gram koolhydraten x 4 kcal + aantal eiwitten x 4 kcal))/2 kcal.
  • De voedingstips staan hier.
  • De makkelijkste manier om een GEZONDE LEVENSSTIJL te volgen, is door te kiezen voor ALLEEN MAAR producten die ook voldoen aan het 7-punten voedingsprofiel van de GEZONDE LEVENSSTIJL.
  • Een screenshot maken: druk op de toets “PrtScSysRq” op het toetsenbord.

 

Eieren geven geen ontstekingen in het lichaam

Onderzoeksvraag:
Er is weinig bewijs dat de consumptie van eieren de ontsteking in het lichaam beïnvloedt en daarom werd dit overzichtsartikel uitgevoerd.

Verhoogt het eten van eieren de kans op het krijgen van ontstekingen in het lichaam?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 17 RCT’s.

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden in 8 RCT’s dat het eten van eieren het hooggevoelige C-reactieve proteïne (hs-CRP) gehalte niet significant verhoogde [WMD = 0.24 mg/L, 95% BI = -0.43 tot 0.90, I2 = 53.8%, p = 0.48].

De onderzoekers vonden in 4 RCT’s dat het eten van eieren het interleukine-6 (IL-6) gehalte niet significant verhoogde [WMD = 0.20 pg/mL, 95% BI = -0.71 tot 1.11, I2 = 69.3%, p = 0.50].

De onderzoekers vonden in 5 RCT’s dat het eten van eieren het tumornecrosefactor-alfa (TNF-α) gehalte niet significant verlaagde [ WMD = -0.38 pg/mL, 95% BI = -0.87 tot 0.10, I2 = 0.00, p = 0.12].

De onderzoekers concludeerden dat het eten van eieren de kans op het krijgen van ontstekingen in het lichaam niet verhoogde.

Oorspronkelijke titel:
Effect of Egg Consumption on Inflammatory Markers: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Clinical Trials by Sajadi Hezaveh Z, Khalighi Sikaroudi M, […], Soltani S.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31259415

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies over CRP gehalte en eieren.

Ontstekingen in het lichaam kan gemeten worden aan de hand van de biomerkers, zoals het hooggevoelige C-reactieve proteïne (hs-CRP) gehalte, het interleukine-6 (IL-6) gehalte en het tumornecrosefactor-alfa (TNF-α) gehalte.


 

10 mg soja-isoflavonen via voeding verlaagt doodgaan aan borstkanker

Onderzoeksvraag:
Verlaagt het eten van soja(producten) de kans op doodgaan aan kanker of hart- en vaatziekten?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 23 prospectieve cohort studies met in totaal 330826 deelnemers.

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden dat het eten van soja(producten) de kans op doodgaan aan kanker significant met 12% [gepoolde relatieve risico = 0.88, 95% BI = 0.79 tot 0.99, p = 0.03, I2 = 47.1%] verlaagde.
Dit verlaagde risico werd in de subgroepenanalyses alleen gevonden voor doodgaan aan maag-, darm- en longkanker.

De onderzoekers vonden dat het eten van soja(producten) de kans op doodgaan aan hart- en vaatziekten significant met 15% [gepoolde effectengrootte = 0.85, 95% BI = 0.72 tot 0.99, p = 0.04, I2 = 50%] verlaagde.

Dit verlaagde risico werd in de subgroepenanalyses alleen gevonden voor doodgaan aan ischemische hart- en vaatziekten

De onderzoekers vonden dat elke verhoging met 10 mg soja-isoflavonen via voeding de kans op doodgaan aan kanker significant met 7% verlaagde.

De onderzoekers vonden dat elke verhoging met 10 mg soja-isoflavonen via voeding de kans op doodgaan aan borstkanker significant met 9% verlaagde.

De onderzoekers vonden dat elke verhoging met 5 gram soja-eiwitten via voeding de kans op doodgaan aan borstkanker significant met 12% verlaagde.

De onderzoekers concludeerden dat het eten van soja(producten) de kans op doodgaan aan zowel kanker als hart- en vaatziekten verlaagde. Verder verlaagde het eten van soja-eiwitten de kans op doodgaan aan borstkanker.

Oorspronkelijke titel:
Soy, Soy Isoflavones, and Protein Intake in Relation to Mortality from All Causes, Cancers, and Cardiovascular Diseases: A Systematic Review and Dose-Response Meta-Analysis of Prospective Cohort Studies by Nachvak SM, Moradi S, […], Sadeghi O.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31278047

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies over soja, hart- en vaatziekten en borstkanker.

Deze maaltijden leveren 10 mg soja-isoflavonen.

60-500 mg coënzym Q10 supplementen per dag verlagen ontstekingen

Onderzoeksvraag:
Systematische ontstekingen spelen een belangrijke rol in alle stadia van chronische ziekten. Recent bewijs suggereert dat coënzym Q10 (CoQ10), als een ontstekingsremmend middel, gunstige effecten heeft getoond op het ontstekingsproces van de verschillende ziekten. Echter, de verschillende onderzoeken naar de effecten van coënzym Q10 op pro-inflammatoire cytokines, laten tegenstrijdige resultaten zien. Daarom werd dit overzichtartikel uitgevoerd.

Verlaagt het slikken van coënzym Q10 supplementen ontstekingen in het lichaam?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 9 RCT’s met in totaal 509 patiënten (269 in coënzym Q10-groep en 240 in de controle groep/placebo groep).

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden dat het slikken van 60-500 mg coënzym Q10 supplementen per dag gedurende 8-12 weken, het TNF-α gehalte significant met 0.44 mg/dL [SMD = -0.44, 95% BI = -0.81 tot -0.07 mg/dL, I2 = 66.1%, p  = 0.00] verlaagde.

De onderzoekers vonden dat het slikken van 60-500 mg coënzym Q10 supplementen per dag gedurende 8-12 weken, het IL-6 gehalte significant [SMD = -0.37, 95% BI = -0.65 tot -0.09, I2 = 57.2%, p  = 0.01] verlaagde.

De onderzoekers vonden in de subgroepenanalyses, dat het slikken van 60-500 mg coënzym Q10 supplementen per dag gedurende 8-12 weken, zowel het TNF-α gehalte als het IL-6 gehalte bij patiënten met een BMI < 26 significant verlaagde.

De onderzoekers concludeerden dat het slikken van 60-500 mg coënzym Q10 supplementen per dag gedurende 8-12 weken, de ontstekingen, met name het TNF-α gehalte en het IL-6 gehalte bij patiënten met een BMI < 26 verlaagde.

Oorspronkelijke titel:
Can coenzyme Q10 supplementation effectively reduce human tumor necrosis factor-α and interleukin-6 levels in chronic inflammatory diseases? A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials by Vafa M.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31185284

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies/informatie over coënzym Q10 supplementen en chronische ziekten.

Dagelijks 280 mg calcium verlaagt mogelijk het metabole syndroom

Onderzoeksvraag:
Epidemiologische onderzoeken naar de relatie tussen de inname van calcium via voeding en het risico op het krijgen van het metabole syndroom hebben controversiële resultaten opgeleverd. Daarom werd dit overzichtsartikel (meta-analyse) uitgevoerd.

Verlaagt calcium-inname via voeding de kans op het krijgen van het metabole syndroom?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 15 cross-sectionele studies.

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden dat het eten van veel calcium vergeleken met weinig, de kans op het krijgen van het metabole syndroom significant met 20% [gepoolde OR = 0.80, 95% BI = 0.70 tot 0.91] verlaagde.

De onderzoekers vonden een non-lineair verband tussen het eten van calcium en de kans op het krijgen van het metabole syndroom.

De onderzoekers vonden dat het eten van 280 mg calcium per dag, de kans op het krijgen van het metabole syndroom significant met 13% [OR = 0.87, 95% BI = 0.82 tot 0.93] verlaagde.

De onderzoekers concludeerden dat het eten van minimaal 280 mg calcium per dag, de kans op het krijgen van het metabole syndroom mogelijk verlaagde. Mogelijk omdat dit overzichtsartikel alleen maar cross-sectionele studies en geen cohort studies bevatte.

Oorspronkelijke titel:
Dietary calcium intake and the risk of metabolic syndrome: evidence from observational studies by Cheng L, Hu D and Jiang W.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30846011

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies over calcium, het metabole syndroom en overgewicht.
 

Dagelijks 2 gram L-carnitine verlaagt bloeddruk van mensen met overgewicht

Onderzoeksvraag:
L-carnitine speelt een fundamentele biologische rol in het metabolisme (stofwisseling) van lipiden (vetten) en kan de bloeddruk positief beïnvloeden door de insulineresistentie te verlagen. Echer, deze mechanisme blijft onduidelijk en daarom werd dit overzichtsartikel uitgevoerd.

Verlaagt het slikken van L-carnitine supplementen de bloeddruk?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 10 RCT’s.

Er was geen publicatie bias.

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden dat het slikken van L-carnitine supplementen de diastolische bloeddruk (de onderdruk) significant verlaagde [WMD = -1.162 mmHg, 95% BI = -2.020 tot -0.303, p = 0.008].

Echter, het slikken van L-carnitine supplementen verlaagde niet de systolische bloeddruk (de bovendruk) [WMD = -0.085 mmHg, 95% BI = -1.455 tot 1.285, p = 0.903].

De onderzoekers vonden in de subgroepenanalyses dat het slikken van L-carnitine supplementen de diastolische bloeddruk van mensen met overgewicht en obesitas significant verlaagde [WMD = -1.232 mmHg, 95% BI = -2.297 tot -0.167, p = 0.023].

De onderzoekers vonden in de subgroepenanalyses dat het slikken van maximaal 2 gram L-carnitine supplementen per dag, de diastolische bloeddruk significant verlaagde [WMD = -1.639 mmHg, 95% BI = -3.038 tot -0.240, p = 0.022].

De onderzoekers concludeerden dat het slikken van maximaal 2 gram L-carnitine supplementen per dag, de diastolische bloeddruk (de onderdruk) van mensen met overgewicht en obesitas verlaagde.

Oorspronkelijke titel:
Effects of L-carnitine supplementation on blood pressure: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials by Askarpour M, Hadi A, […], Ghaedi E.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31481697

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies over overgewicht, L-carnitine en het verlagen van de bloeddruk.
 

Een laag selenium- en zinkgehalte verhogen reumatoïde artritis

Onderzoeksvraag:
Milieufactoren als risicofactoren voor het krijgen van reumatoïde artritis zijn niet uitgebreid onderzocht. Selenium (Se), zink (Zn) en koper (Cu) werden in verband gebracht met reumatoïde artritis, maar de resultaten waren inconsistent. Daarom werd dit overzichtartikel uitgevoerd.

Is er een verband tussen het bloed selenium-, zink- of kopergehalte en het krijgen van reumatoïde artritis?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 41 studies.

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden in 16 studies met 806 mensen met reumatoïde artritis en 959 mensen zonder reumatoïde artritis (de controles), dat het bloedserum seleniumgehalte van mensen met reumatoïde artritis significant lager was dan van mensen zonder reumatoïde artritis [SMD = -1.04, 95% BI = -1.58 tot -0.50].

De onderzoekers vonden in 23 studies met 1398 mensen met reumatoïde artritis en 1299 mensen zonder reumatoïde artritis (de controles), dat het bloedserum zinkgehalte van mensen met reumatoïde artritis significant lager was dan van mensen zonder reumatoïde artritis [SMD = -1.20, 95% BI = -1.74 tot -0.67].

De onderzoekers vonden in 26 studies met 1723 mensen met reumatoïde artritis en 1451 mensen zonder reumatoïde artritis (de controles), dat het bloedserum kopergehalte van mensen met reumatoïde artritis significant hoger was dan van mensen zonder reumatoïde artritis [SMD = 1.26, 95% BI = 0.63 tot 1.89].

De onderzoekers vonden in de meta-regressie dat er een positief verband bestond tussen het gebruik van steroïden en het bloedserum seleniumgehalte van mensen met reumatoïde artritis [β = 0.041, 95% BI = 0.002 tot 0.079].

De onderzoekers vonden dat de verschillen in het bloedserum seleniumgehalte, het bloedserum zinkgehalte en het bloedserum kopergehalte tussen de patiënten met reumatoïde artritis en de controles allemaal gerelateerd waren aan de geografische spreiding.

De onderzoekers concludeerden dat mensen met reumatoïde artritis een lager bloedserum selenium- en zinkgehalte en een hoger bloedserum kopergehalte hadden dan mensen zonder reumatoïde artritis.

Oorspronkelijke titel:
Common trace metals in rheumatoid arthritis: A systematic review and meta-analysis by Ma Y, Zhang X, […], Pan F.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31442958

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies/informatie over selenium, zink, koper en chronische ziekten.
 

Foliumzuur tijdens zwangerschap verlaagt acute lymfatische leukemie bij kinderen

Onderzoeksvraag:
Het slikken van foliumzuursupplementen tijdens de zwangerschap wordt in bijna elk land ter wereld als verplicht beschouwd om aangeboren afwijkingen te voorkomen. Echter, er is weinig bekend over het verband tussen het slikken van foliumzuursupplementen tijdens de zwangerschap en het krijgen van kanker bij kinderen en daarom werd dit overzichtsartikel uitgevoerd.

Verlaagt het slikken van foliumzuursupplementen tijdens de zwangerschap de kans op het krijgen van kanker bij kinderen?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 17 patiënt-controle studies.

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden dat het slikken van foliumzuursupplementen tijdens de zwangerschap de kans op het krijgen van acute lymfatische leukemie bij kinderen significant met 25% [OR = 0.75, 95% BI = 0.66 tot 0.86] verlaagde.
Significant omdat OR van 1 niet in de 95% BI van 0.66 tot 0.86 zat. OR van 1 wil zeggen, er is geen verband/risico.

De onderzoekers vonden geen verband tussen het slikken van foliumzuursupplementen tijdens de zwangerschap en de velaagde kans op het krijgen van acute myeloïde leukemie bij kinderen [OR = 0.70, 95% BI = 0.46 tot 1.06].
Geen verband omdat OR van 1 in de 95% BI van 0.46 tot 1.06 zat. OR van 1 wil zeggen, er is geen verband/risico.

De onderzoekers vonden geen verband tussen het slikken van foliumzuursupplementen tijdens de zwangerschap en de verhoogde kans op het krijgen van hersentumor bij kinderen [OR = 1.02, 95% BI = 0.88 tot 1.19].

De onderzoekers concludeerden dat het slikken van foliumzuursupplementen tijdens de zwangerschap de kans op het krijgen van acute lymfatische leukemie bij kinderen verlaagde.

Oorspronkelijke titel:
The Protective Effect of Maternal Folic Acid Supplementation on Childhood Cancer: A Systematic Review and Meta-analysis of Case-control Studies by Wan Ismail WR, Abdul Rahman R, […],Nawi AM.

Link:
https://www.jpmph.org/journal/view.php?doi=10.3961/jpmph.19.020

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies over zwangerschap en foliumzuur.

Acute lymfatische leukemie is een vorm van acute leukemie (bloedkanker). Acute lymfatische leukemie ontstaat in het beenmerg. Acuut betekent dat de bloedkanker snel is ontstaan en levensbedreigend is als er geen behandeling gestart wordt.
 

Hoe werkt het 7-punten voedingsprofiel app?

Mijn avondeten (in totaal 6 producten) bestaat uit:

  • 200 gram voorgekookte, geschilde krieltjes (gaar gekookt in water zonder zout) +
  • 150 gram zalmfilet zonder vel gebakken in 10 ml zonnebloemolie +
  • 100 gram sperziebonen (gaar gekookt in water zonder zout) +
  • 50 gram satésaus opgelost in 20 ml warm water +
  • 250 gram rum rozijnenvla (als toetje).

Hoe gezond is mijn avondeten en hoe ziet mijn volgende maaltijd/product eruit, als ik een gezonde levensstijl nastreef?

Om deze 2 vragen te kunnen beantwoorden, moet u als volgt te werk gaan:

  1. Vul hieronder voor alle 6 producten de voedingswaarden PER 100G/100ML en de gegeten portie in. Vul bij gegeten portie van de app altijd 100, 175 of 200 in en nooit 100 gram, 175.5 of 200 ml. Dus alleen geheel getal invullen!
    De gegeten portie bij voedingswaarden per PER PERSOON (p.p.) (vaak bij recepten in kookboeken) is altijd 100 gram!
    De tabel “voedingswaarden per 100g/100ml” staat op de verpakking van het levensmiddel. Klik hier voor een voorbeeld.
    Staan de "voedingswaarden per 100g/100ml" niet op de verpakking vermeld. Zoek ze hier op.
  2. Klik na het invoeren van de voedingswaarden per 100g/100ml van elk product op INVOER BEVESTIGEN en daarna op VOEG VOLGEND PRODUCT TOE.
    Deze stap herhaalt u 6 keer.
  3. Nadat alle 6 producten ingevoerd zijn, klikt u op OPSLAAN.
    Het 7-punten voedingsprofiel van uw avondeten wordt dan berekend op grond van de ingevoerde voedingswaarden per 100g/100ml.
    Het 7-punten voedingsprofiel geeft in één opslag aan hoe gezond uw avondeten is!
  4. Vink het 7-punten voedingsprofiel van GEZONDE LEVENSSTIJL aan (de makkelijkste manier om het 7-punten voedingsprofiel van GEZONDE LEVENSSTIJL te volgen is door te kiezen voor alleen maar producten/maaltijden die voldoen aan dit profiel).
  5. Het 7-punten voedingsprofiel van uw volgend product wordt vervolgens berekend.
    Het 7-punten voedingsprofiel van uw volgend product kunt u hier opzoeken.
  6. Klik hier voor bijzonderheden over het invullen van de voedingswaarden per 100g/100ml.
    Het invullen van de voedingswaarden in de app kan tot 2 cijfers na de komma ingevuld worden.
    Alleen bij GEGETEN PORTIE dient u een geheel getal (zoals 125) in te vullen!
  7. Wanneer u hieronder uw e-mailadres invult, krijgt u een kopie van de berekening (=7-punten voedingsproiel) van uw maaltijd.

Met deze app (7-punten voedingsprofiel) kunt u diëtist  worden over uw dagelijkse voeding zonder tussenkomst van een diëtist!

Het instructiefilmpje over het invullen van de voedingswaarde per 100g/100 ml en de gegeten portie in de 7-punten voedingsprofiel app (het instructiefilmpje openen in een nieuw tabblad: ga met de muis op de film staan, rechtermuis klik, view image).

150 mg/dag quercetine-supplementen verlagen LDL-cholesterol van mensen met obesitas

Onderzoeksvraag:
De vetverdeling bij mensen met overgewicht of obesitas is direct gerelateerd aan de metabole ziekten (stofwisselingsziekten). Suppletie met quercetine (slikken van quercetine-supplementen) kan een geschikte aanpak zijn om de risicofactoren van de metabole ziekten bij mensen met obesitas te verminderen. Daarom werd dit overzichtsartikel (meta-analyse) uitgevoerd.

Verbetert het slikken van quercetine-supplementen de risicofactoren van de metabole ziekten bij mensen met obesitas?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 5 RCT’s.

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden dat het slikken van ≥150 mg/dag quercetine-supplementen gedurende >6 weken het LDL-cholesterolgehalte (slecht cholesterol) van mensen met obesitas significant verlaagde [SMD = -0.8, 95% BI = -1.21 tot -0.39, p < 0.00001].

De onderzoekers concludeerden dat het slikken van ≥150 mg/dag quercetine-supplementen gedurende >6 weken het LDL-cholesterolgehalte (slecht cholesterol) van mensen met obesitas verlaagde.

Oorspronkelijke titel:
Quercetin Actions on Lipid Profiles in Overweight and Obese Individuals: A Systematic Review and Meta-analysis by Guo W, Gong X and Li M.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31465275

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies over quercetine, cholesterol en overgewicht.
 

<400 mg groene koffiebonen-extract supplementen verlagen de bloeddruk

Onderzoeksvraag:
Verlaagt het slikken van groene koffiebonen-extract supplementen de bloeddruk?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 9 RCT’s.

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden dat het slikken van groene koffiebonen-extract supplementen de systolische bloeddruk (de bovendruk) significant verlaagde [WMD = -3.093 mmHg, 95% BI = -3.914 to -2.273, I2 = 0.0%].

De onderzoekers vonden dat het slikken van groene koffiebonen-extract supplementen de diastolische bloeddruk (de onderdruk) significant verlaagde [WMD = -3.093 mmHg, 95% BI = -3.914 to -2.273, I2 = 0.0%].

De onderzoekers vonden in de subgroepenanalyses dat het slikken van groene koffiebonen-extract supplementen, zowel de diastolische bloeddruk als de systolische bloeddruk van mensen met een hoge bloeddruk significant verlaagde.

De onderzoekers vonden in de subgroepenanalyses dat het slikken van <400 mg groene koffiebonen-extract supplementen per dag, zowel de diastolische bloeddruk als de systolische bloeddruk significant verlaagde.

De onderzoekers vonden in de subgroepenanalyses dat het slikken van groene koffiebonen-extract supplementen gedurende 4 weken, zowel de diastolische bloeddruk als de systolische bloeddruk significant verlaagde.

De onderzoekers concludeerden dat het slikken van <400 mg groene koffiebonen-extract supplementen per dag gedurende 4 weken, zowel de diastolische bloeddruk (de onderdruk) als de systolische bloeddruk (de bovendruk) van mensen met een hoge bloeddruk verlaagde.

Oorspronkelijke titel:
The effect of green coffee extract supplementation on blood pressure: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials by Han B, Nazary-Vannani A, […], Kord-Varkaneh H.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31429515

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies over koffie en het verlagen van de bloeddruk.
 

Wortels verlagen longkanker

Onderzoeksvraag:
De resultaten in epidemiologische studies naar het verband tussen het eten van wortels en het risico op longkanker blijven inconsistent en daarom werd dit overzichtsartikel uitgevoerd.

Verlaagt het eten van wortels de kans op het krijgen van longkanker?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 17 patiënt-controle studies en 1 prospectieve cohort studie met in totaal 202969 deelnemers, waarvan 5517 mensen met longkanker.

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden dat het eten van veel wortels vergeleken met weinig, de kans op het krijgen van longkanker significant met 42% [gepoolde OR = 0.58, 95% BI = 0.45 tot 0.74] verlaagde. Dit verlaagde risico bleef gelijk in de sensitiviteitsanalyses.

De onderzoekers vonden in de subgroepenanalyses dat het eten van veel wortels vergeleken met weinig, de kans op het krijgen van de longkankersoort adenocarcinoom significant met 66% [gepoolde OR = 0.34, 95% BI = 0.15 tot 0.79] verlaagde.

De onderzoekers concludeerden dat het eten van veel wortels de kans op het krijgen van de longkankersoort adenocarcinoom verlaagde.

Oorspronkelijke titel:
Is carrot consumption associated with a decreased risk of lung cancer? A meta-analysis of observational studies by Xu H, Jiang H, […], Lu Z.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31552816

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies over groenteconsumptie en kanker.

 

Broccoli-salade met quinoa voor 4 personen

Dit recept levert per persoon 420 kcal, 16 gram vet, 17 gram eiwit en 52 gram koolhydraten oftewel 34 En% vet, 16 En% eiwit en 50 En% koolhydraten. Dit recept bevat 5 En% verzadigd vet en 2.1 gram vezels per 100 kcal.
34 En% vet wil zeggen, dat 16 gram vet 34% bijdraagt aan het totale caloriegehalte van dit recept van 420 kcal.
16 En% (En% = spreekt uit als energieprocent) eiwit wil zeggen, dat 17 gram eiwit 16% bijdraagt aan het totale caloriegehalte van dit recept van 420 kcal.
50 En% koolhydraten wil zeggen, dat 52 gram koolhydraten 50% bijdraagt aan het totale caloriegehalte van dit recept van 420 kcal.
1 gram eiwit en 1 gram koolhydraten leveren 4 kcal. 1 gram vet levert 9 kcal.
2.1 gram vezels per 100 kcal wil zeggen dat in dit recept van 420 kcal 8.8 gram vezels zit.

Deze maaltijd bevat 34 En% vet, waarvan 5 En% verzadigd vet en 2.1 gram vezels per 100 kcal en past daarom in een gezond dieet. Een gezond dieet bestaat voornamelijk uit maaltijden met maximaal 35 En% vet, waarvan maximaal 10 En% verzadigd vet en minimaal 1.3 gram vezels per 100 kcal.

Lees hier meer over:
Broccoli-salade met quinoa voor 4 personen

Broccoli-salade met quinoa voor 4 personen

Broccoli-salade met quinoa voor 4 personen
Voedingswaarden:

Dit recept levert per persoon 420 kcal, 16 gram vet, 17 gram eiwit en 52 gram koolhydraten oftewel 34 En% vet, 16 En% eiwit en 50 En% koolhydraten. Dit recept bevat 5 En% verzadigd vet en 2.1 gram vezels per 100 kcal.
34 En% vet wil zeggen, dat 16 gram vet 34% bijdraagt aan het totale caloriegehalte van dit recept van 420 kcal.
16 En% (En% = spreekt uit als energieprocent) eiwit wil zeggen, dat 17 gram eiwit 16% bijdraagt aan het totale caloriegehalte van dit recept van 420 kcal.
50 En% koolhydraten wil zeggen, dat 52 gram koolhydraten 50% bijdraagt aan het totale caloriegehalte van dit recept van 420 kcal.
1 gram eiwit en 1 gram koolhydraten leveren 4 kcal. 1 gram vet levert 9 kcal.
2.1 gram vezels per 100 kcal wil zeggen dat in dit recept van 420 kcal 8.8 gram vezels zit.

Deze maaltijd bevat 34 En% vet, waarvan 5 En% verzadigd vet en 2.1 gram vezels per 100 kcal en past daarom in een gezond dieet. Een gezond dieet bestaat voornamelijk uit maaltijden met maximaal 35 En% vet, waarvan maximaal 10 En% verzadigd vet en minimaal 1.3 gram vezels per 100 kcal. Welke maaltijden/producten uit de supermarkt in een gezond dieet passen, kunt u hier opzoeken.
Maximaal 35 En% vet wil zeggen, dat het aantal gram vet maximaal 35% mag bijdragen aan het totale caloriegehalte van de desbetreffende maaltijd.

In combinatie met:
Dit recept in combinatie met 5 sneetjes lijnzaadbrood en 2 mandarijnen (110 gram, geschild) levert 26 gram vezels op.
25-30 gram vezels per dag verlaagt de kans op het krijgen van hart- en vaatziekten, dikke darmkanker en overgewicht.
Een makkelijke manier om 30 gram vezels per dag binnen te krijgen, is door te kiezen voor producten met minimaal 1.5 gram vezels per 100 kcal. Welke producten uit de supermarkt minimaal 1.5 gram vezels per 100 kcal bevatten, kunt u hier opzoeken.

Bijzonderheden:
Deze maaltijd levert 137 gram groente per persoon.
Deze maaltijd bevat ook broccoli (broccoli is een kruisbloemige groente) en sesam(zaad).
Deze maaltijd is vezelrijk (≥1.5 gram vezels per 100 kcal).

Bereiding & Ingrediënten van broccoli-salade met quinoa voor 4 personen

Foliumzuursupplementen verlagen nucher insulinegehalte (Folate supplementation lowers HOMA-IR)

Dutch:
De onderzoekers vonden in een overzichtsartikel van 29 RCTs met in totaal 22250 deelnemers, dat het slikken van foliumzuursupplementen het nucher insulinegehalte en de HOMA-IR waarde van mensen met suikerziekte type 2 verlaagde.

Lees hier meer over:
Foliumzuursupplementen verlagen nucher insulinegehalte

Één zwaluw maakt nog geen zomer. Dus een énkele wetenschappelijke studie over een bepaald onderwerp zegt niet zoveel maar een overzichtsartikel (=een verzameling van wetenschappelijke studies over een bepaald onderwerp) van RCT's geeft wel antwoord op de volgende vraag:
”Is het zinvol om voedingssupplementen te slikken?”. Ja bij een positieve conclusie en nee bij een negatieve conclusie.

English:
The investigators found in a review article of 29 RCTs (22,250 participants), that folate supplementation lowers fasting insulin and HOMA-IR. However, folate supplementation does not reduce risk of type 2 diabetes.

Read more right here:
Folate supplementation lowers HOMA-IR

A review article of randomized, placebo-controlled double blind clinical trials (RCTs) will answer the following question:
"Do taking dietary supplements make sense?" Yes for a positive conclusion and no for a negative conclusion.

Spanish:
Los investigadores encontraron en un artículo de revisión de 29 ensayos doble-ciegos, aleatorizados, placebo controlados (22,250 participantes), que la suplementación con folato reduce la insulina en ayunas y el modelo homeostático de evaluación de la resistencia a la insulina (HOMA-IR). Sin embargo, la suplementación con folato no reduce el riesgo de diabetes tipo 2.

Leer más aquí:
Suplementación con folato no reduce diabetes tipo 2

Un artículo de revisión de ensayos doble-ciegos, aleatorizados, placebo controlados (review of RCTs en inglés) contestará a la siguiente pregunta:
"¿Tengo que tomar suplementos dietéticos?" Sí para una conclusión positiva y no para una conclusión negativa.

 


 

 

Foliumzuursupplementen verlagen nucher insulinegehalte

Onderzoeksvraag:
Verschillende mechanismen verbinden een hoger totaal homocysteïnegehalte aan een hoger insulineresistentie en het risico op diabetes type 2 (suikerpatiënten type 2). Folaatsuppletie (het slikken van folaatsupplementen) wordt gezien als een manier om het homocysteïnegehalte te verlagen. Echter, gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken (RCT's) laten inconsistente resultaten op de insulineresistentie en de diabetes type 2 uitkomsten zien. Daarom werd dit overzichtsartikel uitgevoerd.

Verbeteren folaatsupplementen (ook wel foliumzuursupplementen genoemd) de risicofactoren van diabetes type 2?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 29 RCTs met in totaal 22250 deelnemers.
De heterogeniteit tussen de studies was laag.

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden vergeleken met de placebo, dat het slikken van foliumzuursupplementen het nucher insulinegehalte significant verlaagde [WMD = -13.47 pmol/L, 95% BI = -21.41 tot -5.53 pmol/L, p < 0.001].

De onderzoekers vonden vergeleken met de placebo, dat het slikken van foliumzuursupplementen de HOMA-IR waarde significant verlaagde [WMD = -0.57 punten, 95% BI = -0.76 tot -0.37 punten, p < 0.0001].

De onderzoekers vonden vergeleken met de placebo, dat het slikken van foliumzuursupplementen geen significant effect had op het nuchter glucosegehalte en het HbA1c-gehalte.

De onderzoekers vonden in 2 studies dat het slikken van foliumzuursupplementen de kans op het krijgen van suikerziekte type 2 niet verlaagde [gepoolde RR = 0.91, 95% BI = 0.80 tot 1.04, p = 0.16].

De onderzoekers concludeerden dat het slikken van foliumzuursupplementen het nucher insulinegehalte en de HOMA-IR waarde van mensen met suikerziekte type 2 verlaagde.

Oorspronkelijke titel:
Effect of folate supplementation on insulin sensitivity and type 2 diabetes: a meta-analysis of randomized controlled trials by Lind MV, Lauritzen L, [...], Eriksen JN.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30615110

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies over suikerziekte en foliumzuur.
 

Transvetzuren verhogen hart- en vaatziekten

Onderzoeksvraag:
Verschillende epidemiologische studies hebben het verband onderzocht tussen de vetinname via voeding en het risico op hart- en vaatziekten. Voedingsaanbevelingen gebaseerd op de resultaten uit de systematische review en meta-analyse kunnen echter geloofwaardig zijn en daarom werd dit overzichtsartikel uitgevoerd.

Wat is de relatie tussen de verschillende vetsoorten en het krijgen van hart- en vaatziekten?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 56 cohort studies.
Er was geen publicatie bias.

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden geen verband tussen het eten van veel vet en de kans op het krijgen van hart- en vaatziekten [RR = 0.97, 95% BI = 0.93-1.01, I2 = 54.0%].

De onderzoekers vonden geen verband tussen het eten van veel verzadigd vet en de kans op het krijgen van hart- en vaatziekten [RR = 0.97, 95% BI = 0.93-1.02, I2 = 56.8%].

De onderzoekers vonden geen verband tussen het eten van veel enkelvoudige onverzadigde vetzuren en de kans op het krijgen van hart- en vaatziekten [RR = 0.97, 95% BI = 0.93-1.01, I2 = 50.3%].

De onderzoekers vonden geen verband tussen het eten van veel meervoudige onverzadigde vetzuren (PUFA) en de kans op het krijgen van hart- en vaatziekten [RR = 0.97, 95% BI = 0.93-1.004, I2 = 55.8%].

De onderzoekers vonden dat het eten van veel transvetzuren de kans op het krijgen van hart- en vaatziekten significant met 14% verhoogde [RR = 1.14, 95% BI = 1.08-1.21, I2 = 26.1%]. Dit significant verhoogde risico bleef gelijk in de sensitiviteitsanalyse.

De onderzoekers vonden in de subgroepenanalyses dat het eten van veel meervoudige onverzadigde vetzuren (PUFA) gedurende minimaal 10 jaar de kans op het krijgen van hart- en vaatziekten significant met 5% [RR = 0.95, 95% BI = 0.91-0.99, I2 = 62.4%] verlaagde.

De onderzoekers vonden in de dosisafhankelijke analyses dat elke verhoging met 2 En% transvetzuren per dag, de kans op het krijgen van hart- en vaatziekten significant met 16% [RR = 1.16, 95% BI = 1.07-1.25] verhoogde.

De onderzoekers concludeerden dat het eten van veel meervoudige onverzadigde vetzuren (PUFA) gedurende minimaal 10 jaar de kans op het krijgen van hart- en vaatziekten verlaagde, terwijl elke verhoging met 2 En% transvetzuren per dag, de kans op het krijgen van hart- en vaatziekten juist verhoogde.

Oorspronkelijke titel:
Dietary total fat, fatty acids intake, and risk of cardiovascular disease: a dose-response meta-analysis of cohort studies by Zhu Y, Bo Y and Liu Y.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6451787/

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies over het eten van vet en hart- en vaatziekten.
 

Cafeïnevrije koffie verlaagt mogelijk eierstokkanker

Onderzoeksvraag:
Resultaten uit eerdere publicaties over de associatie (het verband) tussen koffie- en cafeïneconsumptie en het krijgen van eierstokkanker zijn inconsistent. Daarom werd overzichtsartikel uitgevoerd.

Is er een verband tussen koffie- en cafeïneconsumptie en het krijgen van eierstokkanker onder vrouwen?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 22 patiënt-controle studies met in totaal 40140 deelnemers, waarvan 8568 vrouwen met eierstokkanker. De deelnemers waren minimaal 17 jaar.

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden geen significant verband tussen koffieconsumptie en het krijgen van eierstokkanker [OR = 1.09, 95% BI = 0.94 tot 1.26].
Geen verband omdat OR van 1 in de 95% BI van 0.94 tot 1.26 zat. OR van 1 wil zeggen, er is geen verband/risico.

De onderzoekers vonden geen significant verband tussen cafeïneconsumptie en het krijgen van eierstokkanker [OR = 0.89, 95% BI = 0.55 tot 1.45].

De onderzoekers vonden geen significant verband tussen het drinken van cafeïnehoudende koffie en het krijgen van eierstokkanker [OR = 1.05, 95% BI = 0.87 tot 1.28].

De onderzoekers vonden in 5 studies dat het drinken van cafeïnevrije koffie, de kans op het krijgen van eierstokkanker signficant met 28% [OR = 0.72, 95% BI = 0.58 tot 0.90] verlaagde.

De onderzoekers concludeerden dat het drinken van cafeïnevrije koffie, de kans op het krijgen van eierstokkanker mogelijk verlaagde. Mogelijk omdat dit overzichtsartikel alleen maar patiënt-controle studies en geen cohort studies kende.

Oorspronkelijke titel:
Coffee and caffeine intake and risk of ovarian cancer: a systematic review and meta-analysis by Shafiei F, Salari-Moghaddam A , […], Esmaillzadeh A.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30833443

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies over kanker en koffieconsumptie.


 

10-40 gram vezels per dag verlagen divertikelziekte

Onderzoeksvraag:
Een hoge inname van (voedings)vezels wordt in de verschillende onderzoeken in verband gebracht met een verlaagde risico op het krijgen van divertikelziekte. Echter, de dosisafhankelijke relatie tussen de vezelinname en het risico op het krijgen van divertikelziekte is gevarieerd en de beschikbare onderzoeken zijn niet gebundeld in een meta-analyse. Daarom werd dit overzichtsartikel (meta-analyse) uitgevoerd.

Is er een dosisafhankelijke relatie tussen de vezelinname en het verlaagde risico op het krijgen van divertikelziekte?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 5 prospectieve cohort studies met in totaal 865829 deelnemers, waarvan 19282 mensen met divertikelziekte.

Er was geen publicatie bias [Egger's test, p = 0.58].

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden dat 10 gram vezels per dag, de kans op het krijgen van divertikelziekte significant met 26% [gepoolde RR = 0.74, 95% BI = 0.71-0.78, I2 = 0%] verlaagde. Dit verlaagde risico bleef gelijk in de subgroepenanalyses en de sensitiviteitsanalyses.

De onderzoekers vonden dat 10 gram graanvezels per dag, de kans op het krijgen van divertikelziekte significant met 26% [gepoolde RR = 0.74, 95% BI = 0.67-0.81, I2 = 60%, n = 4] verlaagde.

De onderzoekers vonden dat 10 gram fruitvezels per dag, de kans op het krijgen van divertikelziekte significant met 44% [gepoolde RR = 0.56, 95% BI = 0.37-0.84, I2 = 73%, n = 2] verlaagde.

De onderzoekers vonden dat 10 gram groentevezels per dag, de kans op het krijgen van divertikelziekte niet significant met 20% [gepoolde RR = 0.80, 95% BI = 0.45-1.44, I2 = 87%, n = 2] verlaagde.

De onderzoekers vonden vergeleken met 7.5 gram vezels per dag, dat 20 gram vezels per dag, de kans op het krijgen van divertikelziekte significant met 23% verlaagde. Dit verlaagde risico bleef gelijk in de subgroepenanalyses en de sensitiviteitsanalyses.

De onderzoekers vonden vergeleken met 7.5 gram vezels per dag, dat 30 gram vezels per dag, de kans op het krijgen van divertikelziekte significant met 41% verlaagde. Dit verlaagde risico bleef gelijk in de subgroepenanalyses en de sensitiviteitsanalyses.

De onderzoekers vonden vergeleken met 7.5 gram vezels per dag, dat 40 gram vezels per dag, de kans op het krijgen van divertikelziekte significant met 58% verlaagde. Dit verlaagde risico bleef gelijk in de subgroepenanalyses en de sensitiviteitsanalyses.

De onderzoekers concludeerden dat 10-40 gram vezels per dag, met name graan- en fruitvezels, de kans op het krijgen van divertikelziekte verlaagde.

Oorspronkelijke titel:
Dietary fibre intake and the risk of diverticular disease: a systematic review and meta-analysis of prospective studies by Aune D, Sen A, […], Riboli E.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31037341

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies/informatie over vezelconsumptie en chronische ziekten.

40 gram vezels per dag komt overeen met een dieet met 2 gram vezels per 100 kcal. De makkelijkste manier om een dieet met 2 gram vezels per 100 kcal te volgen, is door te kiezen voor alleen maar producten/maaltijden met 2 gram vezels per 100 kcal. Deze  producten/maaltijden leveren 2 gram vezels per 100 kcal.

Divertikels zijn kleine uitstulpingen van de darmwand in de buikholte. Divertikels zijn onschuldig en worden niet kwaadaardig (wil zeggen kan niet kanker uitgroeien). Divertikels ontstaan op zwakke plekken in de darmwand, meestal in het laatste deel van de dikke darm. Als ontlasting in de uitstulping blijft hangen, kunnen de divertikels soms gaan ontsteken. Dit heet diverticulitis.
 

Nierziekten

Hieronder vindt u wetenschappelijke onderzoeken (overzichtsartikelen) naar nierziekten:
Één zwaluw maakt nog geen zomer. Dus een énkele wetenschappelijke studie over een bepaald onderwerp zegt niet zoveel maar een overzichtsartikel (=een verzameling van wetenschappelijke studies over een bepaald onderwerp) van RCT's geeft wel antwoord op de volgende vraag:
”Is het zinvol om voedingssupplementen te slikken?”. Ja bij een positieve conclusie en nee bij een negatieve conclusie.

Één zwaluw maakt nog geen zomer. Dus een énkele wetenschappelijke studie over een bepaald onderwerp zegt niet zoveel maar een overzichtsartikel (=een verzameling van wetenschappelijke studies over een bepaald onderwerp) van cohort of patënt-controle studies geeft wel antwoord op de volgende vraag:
”Moet ik mijn voedingspatroon veranderen of niet?”.

  1. intraveneuze NAC-suppletie verlaagt serum creatininegehalte
  2. Probiotica supplementen verlagen hart- en vaatziekten bij nierpatiënten
  3. Ernstige vitamine D-tekort verhoogt doodgaan onder patiënten met bloedvergiftiging
  4. Hepatitis B-virus infectie verhoogt chronische nierziekte
  5. Creatinesupplementen leiden niet tot nierschade
  6. Magnesiumtekort verhoogt doodgaan aan hart- en vaatziekten onder patiënten met chronische nierziekte
  7. Vitamine D verlaagt cholesterolgehalte van mensen met chronische nierziekte
  8. Nierpatiënten hebben baat bij een dieet met 5.5 En% eiwit
  9. Lichamelijke oefeningen verbeteren kwaliteit van leven van nierpatiënten
  10. Groenten, fruit en beta-caroteen verlagen nierkanker
  11. Een laag koolhydratendieet verbetert nierfunctie van mensen met overgewicht

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

  • De meeste mensen worden met twee nieren geboren. Elke nier heeft een lengte van ongeveer 10-15 cm en een gewicht van ongeveer 160 gram (zo groot als de vuist van een volwassene).
  • De twee nieren verwijderen afvalstoffen uit uw lichaam die u bijvoorbeeld binnenkrijgt via het eten of medicijnen. Een nier bestaat uit miljoenen kleine filtertjes waar iedere dag zo’n 200 liter bloed doorheen stroomt. Een volwassen vrouw heeft gemiddeld 4.5 liter bloed en een man 5.6. Per dag stroomt uw bloed dus zo’n veertig keer door de beide nieren.
  • Het bloed komt de nier binnen via de nierslagader, waarna het via het niermerg terecht komt in de nierschors met nefronen. Hier vindt het zuiveringsproces plaats. Het gefilterde bloed stroomt via de nierader naar het hart. De urine met daarin afvalstoffen gaat via de nierkelkjes en het nierbekken via de urineleider naar de blaas.
  • De functies van de nieren zijn onder andere:
    • Ze reinigen het bloed door er afvalstoffen, zout, fosfaat, kalium, vocht, waterstof, ammonium en eventuele medicijnresten uit te filteren.
    • Ze zijn verantwoordelijk voor de zuurgraad in het bloed, wat belangrijk is voor het functioneren van de lichaamscellen.
    • Ze helpen de botopbouw en houden de balans tussen calcium (kalk) en fosfaat in stand door het activeren van vitamine D.
    • Ze produceren een aantal hormonen, waaronder EPO (erytropoietine). EPO houdt het aantal rode bloedlichaampjes op peil, waardoor voldoende zuurstof naar de lichaamscellen getransporteerd kan worden. Bij onvoldoende EPO zijn er minder rode bloedlichaampjes, wat zich uit in een lagere Hb-waarde (hemoglobinewaarde). EPO is in de sportwereld doping.
    • Samen met het zenuwstelsel, de bijnieren, de hart- en de bloedvaten, regelen de nieren de bloeddruk. Ze bewaken de balans tussen zout en water. Veel zout trekt veel vocht aan wat leidt tot een hoge bloeddruk, weinig zout en vocht tot een lage bloeddruk. Bij hoge bloeddruk krijgen de nieren minder bloed. De bloedvaatjes vernauwen en beschadigen, waardoor ze geleidelijk - maar blijvend - stoppen met zuiveren.
  • Bij nierziekten oftewel nefrologische aandoeningen kunnen de beide nieren de belangrijke taken minder goed of niet uitvoeren. Mensen met nierziekten worden nierpatiënten genoemd.
  • De werking van de nieren kan worden onderzocht in urine of bloed.
  • De geschatte nierfunctie wordt uitgedrukt in eGFR (estimated Glomerular Filtration Rate is Nederlands voor geschatte glomerulaire filtratie snelheid). eGFR geeft aan met welke snelheid de nieren het bloed filteren op afvalstoffen.
  • Artsen delen de nierfunctie in verschillende stadia in.
    • G1: normale of hoge nierfunctie
      eGFR: meer dan 90    
    • G2: mild afgenomen nierfunctie
      eGFR: 60 - 89    
    • G3a: mild tot matig afgenomen nierfunctie
      eGFR: 45 - 59    
    • G3b: matig tot ernstig afgenomen nierfunctie
      eGFR: 30 - 44    
    • G4: ernstig afgenomen nierfunctie
      eGFR: 15 -29    
    • G5: nierfalen
      eGFR: minder dan 15    
  • Cystatine C is een goede marker om glomerulaire filtratiesnelheid GFR te meten en daarom kan cystatine C nierfalen beter voorspellen.
    Cystatine C is een stof die door bijna alle lichaamscellen wordt geproduceerd en op een constant niveau in het bloed aanwezig is.
    Bij verslechtering van de nierfunctie stijgt het niveau van cystatine C (net als dat van creatinine).
  • Het bepalen van de nierfunctie via creatinine heeft nadelen. Met name het spiermetabolisme (spierstofwisseling) kan een storende factor zijn, omdat dit het serumcreatinine beïnvloedt.
  • Er is sprake van nierfalen wanneer uw nieren voor minder dan 15% werken.
  • Symptomen van niet goed werkende nieren:
    • Wanneer de nieren het bloed niet meer goed kunnen zuiveren, stapelen de afvalstoffen zich op in het lichaam. U kunt dan last krijgen van bijvoorbeeld misselijkheid, jeuk en een algeheel ziek gevoel. Uit onderzoek blijkt dan meestal dat het creatininegehalte in het bloed te hoog is en dat er minder creatine in de urine zit.
      Creatinine (ook wel: kreatinine) is een afvalproduct van de spieren.
    • Wanneer de nieren niet meer goed werken, stapelen ureum in het bloed op.
  • Nierpatiënten kampen vaak met ernstige jeuk, misselijkheid en vermoeidheid. Verder hebben ze een verhoogd risico op ontstekingen en hart- en vaatprblemen.
  • Nierschade ontstaat meestal door een hoge bloeddruk of diabetes. Echter, nierschade kan ook het gevolg zijn van een hersenvliesontsteking.
  • Bij 10 tot 20% van de mensen met nierschade is de oorzaak onbekend.
  • Als uw beide nieren nog nauwelijks werken en een niertransplantatie niet (meteen) kan, hebt u een kunstnier nodig om in leven te blijven. Dat heet dialyseren.
  • De Karnofsky-score wordt gebruikt om op een schaal van 0 tot 100 aan te geven hoe de functionele toestand van de dialysepatiënt is.

Karnofsky score

90-100

Volledig actief, in staat tot normale activiteit zonder beperkingen.

70-80

Beperkt in uitvoeren van zware activiteit, maar in staat tot uitvoeren van lichte arbeid.

50-60

In staat tot verzorging van zichzelf, maar niet in staat tot werken; meer dan 50% van de tijd dat de persoon wakker is, is deze zeer vermoeid of uitgeput.

30-40

In staat tot beperkte verzorging van zichzelf; aan bed of stoel gebonden voor meer dan 50% van de tijd dat de persoon wakker is.

10-20

Volledig afhankelijk, kan zichzelf niet meer verzorgen; volledig aangewezen op bed of stoel.

  • Er zijn twee manieren om te dialyseren.
    1. Peritoneaaldialyse (PD) of buikdialyse (uw buikvlies filtert de afvalstoffen uit uw bloed; u krijgt daarvoor een katheter in de buik). Peritoneaaldialyse doet u doorgaans thuis, vier of vijf keer per dag gedurende 40 minuten.
    2. Hemodialyse (HD) of bloeddialyse (een kunstnier in een machine filtert het bloed; deze machine sluit u aan op een bloedvat). Bij hemodialyse (hemo betekent bloed) ligt u drie tot vier keer per week, gemiddeld vier uur lang, aangesloten op het hemodialyseapparaat. Het duurt ongeveer vier uur om het bloed schoon te spoelen met een kunstnier.
  • Het voordeel van buikdialyse is dat u niet heel vaak naar het ziekenhuis hoeft (dus het geeft u meer vrijheid en energie), maar het is wel minder effectief. Het kan slechts 5 tot 10% van de nierfunctie overnemen. Bij bloeddialyse is dit 10 tot 15%.
  • Vergeleken met bloeddialyse brengt buikdialyse meer complicaties met zich mee, zoals een buikvliesontsteking.
  • Zowel bloeddialyse als buikdialyse kennen heftige bijwerkingen. Bloeddialyse heeft andere bijwerkingen dan buikdialyse.
    Veel patiënten zeggen daarom “dialyseren is geen leven maar overleven”.
  • De huidige kunstnier die gebruikt wordt bij bloeddialyse is een grote machine die maar liefst 80 kilo weegt. Bovendien heeft het apparaat krachtstroom (een normaal huis heeft geen krachtstroom) nodig om te kunnen werken en verbruikt de kunstnier per dialyse 120 liter spoelvloeistof.
  • De Nierstichting en verschillende onderzoeksinstituten werken op dit moment hard aan de bouw van een hemodialyseapparaat dat slechts enkele liters water nodig heeft en op een normaal stopcontact werkt,  de zogenaamde draagbare kunstnier.
  • De Nierstichting verwacht in 2020 of 2021 de draagbare kunstnier voor het eerst te testen met nierpatiënten.
  • Met de draagbare kunstnier krijgt u als dialysepatiënt meer controle over uw eigen behandeling en dagelijks leven. U kunt bijvoorbeeld zelf bepalen hoe vaak en hoe lang u dialyseert. U hebt geen krachtstroom nodig en ook geen waterzuiveringsinstallatie.
  • De draagbare kunstnier kan de kwaliteit van leven verbeteren voor veel dialysepatiënten.
  • Mensen kunnen met  één gezonde nier goed leven. Die ene nier die u na de nierdonatie overhoudt, gaat harder werken en compenseert zo voor de gedoneerde nier. Daarom is nierdonatie bij leven mogelijk.
  • Ongeveer 10 procent van de nierdonoren krijgt complicaties rond de operatie, zoals een wondinfectie, longontsteking of trombose.
  • Op 1 juli 2020 gaat in Nederland de nieuwe donorwet in.
  • ​​​Een nier van een levende donor gaat gemiddeld twintig jaar mee.
  • In Nederland geeft ongeveer 500 keer per jaar iemand bij leven een nier aan een nierpatiënt.
  • Een gemiddeld persoon van 45 jaar uit de algemene bevolking, leeft naar verwachting nog ruim 35 jaar.
  • Iemand die op zijn 45e een niertransplantatie ondergaat, leeft naar verwachting nog ruim 20 jaar.
  • Iemand die op zijn 45e start met dialyse, leeft naar verwachting nog 10 jaar. 
  • Mensen die hemodialyseren en mensen die peritoneale dialyse doen, hebben ongeveer dezelfde levensverwachting.
  • Nierdialyse zorgt voor een grotere kans op overlijden, met name aan hart­- en vaatziekten. Bijna 60 op de 100 dialysepatiënten (58%) overlijden uiteindelijk hieraan.
  • Voedingsgadviezen bij nierziekten:
    • Nierpatiënten worden aangeraden dagelijks minstens 35 kcal/kg te eten. Dus als u 80 kilo weegt, moet u dan minstens 2800 kcal (35 kcal x 80 kilo) per dag eten.
    • Als de nierfunctie is gedaald naar 30% krijgt u een dieet met eiwitbeperking.
    • Nierpatiënten worden aangeraden dagelijks 0.5-0.6 gram eiwit te eten per kilo gezond lichaamsgewicht. Dus als u 80 kilo weegt, mag u dan 40 tot 48 gram eiwit (0.5 x 80 tot 0.6 x 80) per dag eten.
      0.5-0.6 gram eiwit per kg per dag is nodig voor een neutrale stikstofbalans.
    • Nierpatiënten worden aangeraden dagelijks maximaal 5 gram zout oftewel 2 gram natrium te eten. 1 gram zout geeft 0.4 gram natrium.
      Wanneer de nieren minder goed of niet meer werken, blijft er veel natrium (lees zout) in het lichaam achter. Het lichaam bevat dan te veel vocht. Dit merkt de nierpatiënt doordat het lichaam vocht vasthoudt, vooral in de enkels en rondom de ogen (oedeem). De patiënt kan ook een hoge bloeddruk krijgen.
    • De kaliumwaarde van nierpatiënten moet onder 5.5 mmol/L liggen. Is de waarde hoger dan 5.5 mmol/L, dan hebt u een dieet met kaliumbeperking nodig. U mag dan maximaal 3 gram (3000 mg) kalium eten. Het kaliumgehalte van levensmiddelen kunt u hier opzoeken. Diëtisten gebruiken ook deze website om diëten voor te schrijven.
    • De fosfaatwaarde van nierpatiënten moet onder 1.3 mmol/L blijven. Is het fosfaatgehalte hoger dan 1.3 mmol/L dan moet u fosfaatbinders gebruiken.
      Het fosfaatgehalte van levensmiddelen kunt u hier opzoeken.
    • Bij buikdialyse zijn vaak minder dieetbeperkingen nodig dan bij bloeddialyse.
    • Tijdens de dialyse verbruikt uw lichaam meer eiwitten. Bovendien spoelt dialyse aminozuren (eiwitten bestaan uit de bouwstenen aminozuren) uit het bloed.
      Na de start van een dialysebehandeling zal de eiwitbehoefte toenemen. U hebt dan 1 tot 1.2 gram eiwit per kilogram gezond lichaamsgewicht nodig.
    • Wat houdt 35 kcal/kg, maximaal 0.5-0.6 gram eiwit/kg en maximaal 5 gram zout per dag in voor een nierpatënt die 80 kg weegt?
    • Als u 80 kg weegt moet u dagelijks 2800 kcal (80 kg x 35 kcal), maximaal 40-48 gram eiwit (0.5 x 80 en 0.6 x 80) en maximaal 5 gram zout eten.
    • Met hart- en vaatziekten als de belangrijkste gevolg van de nierziekte, ziet het 7-punten voedingsprofiel van een nierpatiënt van 80 kg als volgt uit:
      1. 2800 kcal
      2. maximaal 7 En% eiwit
      3. maximaal 2 gram zout per 100 kcal
      4. maximaal 30 En% vet
      5. maximaal 7 En% verzadigd vet
      6. minimaal 1.5 gram vezels per 100 kcal
      7. maximaal 65 En% koolhydraten
      8. maximaal 10 En% suikers
    • De makkelijkste manier om een dieet met maximaal 7 En% eiwit, maximaal 2 gram zout per 100 kcal, maximaal 30 En% vet, maximaal 7 En% verzadigd vet, minimaal 1.5 gram vezels per 100 kcal, maximaal 65 En% koolhydraten en maximaal 10 En% suikers te volgen is door te kiezen voor alleen maar producten/maaltijden met maximaal 7 En% eiwit, maximaal 2 gram zout per 100 kcal, maximaal 30 En% vet, maximaal 7 En% verzadigd vet, minimaal 1.5 gram vezels per 100 kcal, maximaal 65 En% koolhydraten en maximaal 10 En% suikers.
      Echter, de meest praktische manier om dit dieet te volgen is, al uw dagelijks gegeten producten/maaltijden moeten gemiddeld maximaal 7 En% eiwit, maximaal 2 gram zout per 100 kcal, maximaal 30 En% vet, maximaal 7 En% verzadigd vet, minimaal 1.5 gram vezels per 100 kcal, maximaal 65 En% koolhydraten en maximaal 10 En% suikers bevatten.

 

Kiwi verlaagt niet hart- en vaatziekten

Onderzoeksvraag:
Verbetert het eten van kiwi de risicofactoren van hart- en vaatziekten?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 5 RCT’s met in totaal 489 deelnemers.

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden geen causaal verband tussen het eten van kiwi en
-de systolische bloeddruk [MD = -1.72 mmHg, 95% BI = -4.27 tot 0.84];
-de diastolische bloeddruk [MD = -2.35 mmHg, 95% BI = -5.10 tot 0.41];
-het totale cholesterolgehalte [MD = -0.14 mmol/L, 95% BI = -0.71 tot 0.43];
-het triglyceridengehalte [MD = -0.23 mmol/L, 95% BI = -0.66 tot 0.20];
-het LDL cholesterolgehalte (slecht cholesterol) [MD = -0.41 mmol/L, 95% BI = -0.99 tot 0.18];
-het HDL cholesterolgehalte (goed cholesterol) [MD = 0.15 mmol/L, 95% BI = -0.18 to 0.48];
-het nuchter bloedglucosegehalte [MD = -0.08 mmol/L, 95% BI = -0.37 tot 0.21];
-de HOMA-IR waarde [MD = -0.29, 95% BI = -0.61 tot 0.02];
-het lichaamsgewicht [MD = -1.08 kg, 95% BI = -4.22 tot 2.05].

De onderzoekers concludeerden dat het eten van kiwi de risicofactoren van hart- en vaatziekten niet verbeterde.

Oorspronkelijke titel:
Effect of kiwifruit on metabolic health in patients with cardiovascular risk factors: a systematic review and meta-analysis by Suksomboon N, Poolsup N and Lin W.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6350646/

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies over het eten van fruit en hart- en vaatziekten.
 

Probiotica en prebiotica verlagen onstekingen bij suikerpatiënten

Onderzoeksvraag:
De rol van de darmflora bij de behandeling van diabetes (suikerziekte) is aangetoond. Echter, verschillende lopende studies onderzoeken het effect van probiotica en prebiotica, die op grote schaal worden gebruikt voor het moduleren van de darmflora (de intestinale microbiota), op de inflammatoire factoren en indicatoren van oxidatieve stress bij suikerpatiënten laten tegenstrijdige bevindingen zien. Daarom werd dit overzichtsartikel uitgevoerd.

Verbeteren het slikken van probiotica en prebiotica supplementen het gehalte van de hooggevoelige CRP (hooggevoelige C-reactieve proteïne) en het gehalte van de indicatoren van oxidatieve stress bij suikerpatiënten?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 16 RCT’s met in totaal 1060 deelnemers. 

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden vergeleken met de placebo, dat het slikken van probiotica en prebiotica supplementen, het gehalte van de hooggevoelige C-reactieve proteïne van suikerpatiënten significant verlaagde [SMD = -0.38, 95% BI = -0.51 tot -0.24, p = 0.000].

De onderzoekers vonden vergeleken met de placebo, dat het slikken van probiotica en prebiotica supplementen, het gehalte van de indicator van oxidatieve stress de malondialdehyde van suikerpatiënten significant verlaagde [SMD = -0.61, 95% BI = -0.89 tot -0.32, p = 0.000].

De onderzoekers vonden vergeleken met de placebo, dat het slikken van probiotica en prebiotica supplementen, de Totale Antioxidatieve Capaciteit (TAC) van suikerpatiënten significant verhoogde [SMD = 0.31, 95% BI = 0.09 tot 0.52, p = 0.006].

De onderzoekers vonden vergeleken met de placebo, dat het slikken van probiotica en prebiotica supplementen, het gehalte van stikstofmonoxide van suikerpatiënten significant verhoogde [SMD = 0.62, 95% BI = 0.25 tot 0.99, p = 0.001].

De onderzoekers vonden vergeleken met de placebo, dat het slikken van probiotica en prebiotica supplementen, het gehalte van glutathione van suikerpatiënten significant verhoogde [SMD = 0.41, 95% BI = 0.26 tot 0.55, p = 0.000].

De onderzoekers concludeerden dat het slikken van probiotica en prebiotica supplementen zowel het gehalte van de hooggevoelige CRP (hooggevoelige C-reactieve proteïne) als het gehalte van de indicatoren van oxidatieve stress bij suikerpatiënten verbeterde.

Oorspronkelijke titel:
The effect of probiotic and synbiotic supplementation on biomarkers of inflammation and oxidative stress in diabetic patients: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials by Zheng HJ, Guo J, [...], Wang Y.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30794924

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies over suikerziekte en probiotica.

Oxidatieve stress is een stofwisselingstoestand, waarbij meer dan een normale fysiologische hoeveelheid reactieve zuurstofverbindingen (ROS - reactive oxygen species) in de cel gevormd wordt of aanwezig is. Oxidatieve stress kan leiden tot ontstekingen in het lichaam. Chronische ontstekingen kunnen leiden tot ziektes, zoals suikerziekte en hart- en vaatziekten. Antioxidanten kunnen ontstekingen in het licham remmen.

Onstekingen in het lichaam leiden tot een verhoogd gehalte aan hooggevoelige C-reactieve proteïne, een verhoogd gehalte aan malondialdehyde, een verlaagd gehalte aan Totale Antioxidatieve Capaciteit, een verlaagde gehalte aan stikstofmonoxide en een verlaagde gehalte aan glutathione.

 

Koffie verlaagt hersenkanker onder Aziaten

Onderzoeksvraag:
Eerdere studies hadden een aantal associaties aangetoond tussen koffie- en theeconsumptie en het risico op het krijgen van hersenkanker, maar de resultaten zijn inconsistent. Daarom werd dit overzichtsartikel (meta-analyse) uitgevoerd.

Verlaagt koffie- of theeconsumptie de kans op het krijgen van hersenkanker?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 11 studies (8 cohort studies en 3 patiënt-controle studies) met in totaal 2583 mensen met hersenkanker onder 1684262 deelnemers.

Er was geen publicatie bias.

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden dat het drinken van veel koffie vergeleken met weinig, de kans op het krijgen van hersenkanker significant met 21.5% [RR = 0.785, 95% BI = 0.580-0.984, I2 = 65.6%, p = 0.001] verlaagde.

De onderzoekers vonden dat het drinken van veel koffie vergeleken met weinig, de kans op het krijgen van hersenkanker onder Aziaten significant met 78.3% [RR = 0.217, 95% BI = 0.042-0.896] verlaagde.

De onderzoekers vonden dat het drinken van veel koffie vergeleken met weinig, de kans op het krijgen van de hersenkanker glioom significant met 24% [RR = 0.760, 95% BI = 0.548-0.972] verlaagde.

De onderzoekers vonden in cohort studies dat het drinken van veel koffie vergeleken met weinig, de kans op het krijgen van hersenkanker significant met 14.2% [RR = 0.858, 95% BI = 0.700-0.992] verlaagde.

De onderzoekers vonden dat het drinken van veel thee vergeleken met weinig, de kans op het krijgen van hersenkanker onder Amerikanen significant met 20.2% [RR = 0.798, 95% BI = 0.646-0.986] verlaagde.

De onderzoekers vonden dat het drinken van zowel veel koffie als thee vergeleken met weinig, de kans op het krijgen van hersenkanker significant met 31.6% [RR = 0.684, 95% BI = 0.481-0.975] verlaagde.

De onderzoekers concludeerden dat het drinken van veel koffie de kans op het krijgen van hersenkanker onder Aziaten verlaagde terwijl veel thee de kans het krijgen van hersenkanker onder Amerikanen verlaagde.

Oorspronkelijke titel:
Association between tea and coffee consumption and brain cancer risk: an updated meta-analysis by Song Y, Wang Z, [....], Guo J.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6419842/

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies over kanker en thee- en koffieconsumptie.


 

Plasma creatininegehalte voorspelt mogelijk ALS

Onderzoeksvraag:
Plasma creatinine wordt beschreven als een prognostische biomarker voor Amyotrofische Lateraal Sclerose (ALS), maar met tegenstrijdige resultaten in de literatuur. Daarom werd dit overzichtsartikel (meta-analyse) uitgevoerd.

Verlaagt een hoog plasma creatininegehalte de kans op het krijgen van ALS?

Studieopzet:
Dit overzichtsartikel bevatte 14 cohort studies.

De algehele kwaliteit van de 14 cohort studies was laag.

Resultaten en conclusies:
De onderzoekers vonden dat een plasma creatininegehalte hoger dan 88.4 µmol/L de kans op het krijgen van ALS significant met 28% [HR = 0.72, 95% BI = 0.58 tot 0.88, p = 0.0003] verlaagde.

De onderzoekers vonden een significante positieve correlatie tussen het plasma creatininegehalte bij baseline (aan het begin van de studie) en de functionele score [p < 0.0001].

De onderzoekers vonden een significante positieve correlatie tussen de creatinine daling en de afname van de functionele score [p < 0.0001].

De onderzoekers vonden een negatieve correlatie tussen het plasma creatininegehalte en de afname van de functionele score [p = 0.033].

De onderzoekers concludeerden dat het plasma creatininegehalte kan mogelijk gezien worden als een prognostische biomarker voor Amyotrofische Lateraal Sclerose (ALS). Mogelijk omdat de algehele kwaliteit van de 14 cohort studies laag was.

Oorspronkelijke titel:
Plasma creatinine and amyotrophic lateral sclerosis prognosis: a systematic review and meta-analysis by Lanznaster D, Bejan-Angoulvant T, […], Blasco H.

Link:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30961401

Extra informatie van El Mondo:
Vind hier meer studies/informatie over chronische ziekten en ALS.
 

ALS

Hieronder vindt u wetenschappelijke onderzoeken naar de ziekte ALS:
Één zwaluw maakt nog geen zomer. Dus een énkele wetenschappelijke studie over een bepaald onderwerp zegt niet zoveel maar een overzichtsartikel (=een verzameling van wetenschappelijke studies over een bepaald onderwerp) van RCT's geeft wel antwoord op de volgende vraag:
”Is het zinvol om voedingssupplementen te slikken?”. Ja bij een positieve conclusie en nee bij een negatieve conclusie.

Één zwaluw maakt nog geen zomer. Dus een énkele wetenschappelijke studie over een bepaald onderwerp zegt niet zoveel maar een overzichtsartikel (=een verzameling van wetenschappelijke studies over een bepaald onderwerp) van cohort of patënt-controle studies geeft wel antwoord op de volgende vraag:
”Moet ik mijn voedingspatroon veranderen of niet?”.

  1. Plasma creatininegehalte voorspelt mogelijk ALS
  2. Lood verhoogt ALS
  3. Een hoog serum urinezuurgehalte verlaagt ALS
  4. Alcohol verlaagt mogelijk ALS
  5. Het eten van carotenoïden verlaagt ALS

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

  • ALS is een progressieve zenuw/spierziekte die leidt tot spierzwakte en verlamming.
  • ALS staat voor Amyotrofische Laterale Sclerose; amyotrofisch (myo is Grieks voor spier) duidt op verval van de spieren doordat de zenuwvoorziening uitvalt, sclerose wijst op een abnormale verharding van weefsel, in dit geval het ruggemerg. Laterale duidt op verval van één van de zenuwbanen in het ruggemerg, de piramidebaan.
  • Bij ALS sterven de motorische zenuwcellen in het ruggenmerg, de hersenstam en de hersenen langzaam af. Dit zijn de zenuwcellen die de spieren in het lichaam aansturen.
  • Jaarlijks krijgen 400-500 Nederlanders de diagnose ALS, maar er overlijden ieder jaar ook 400-500 mensen aan.
  • Bij 80% van de patiënten manifesteert ALS zich tussen 40 en 70 jaar.
  • ALS treft meer mannen dan vrouwen (3:2).
  • De exacte oorzaak van de ziekte ALS is nog niet bekend.
  • In 5-10% van de gevallen is er sprake van erfelijkheid.
  • De gemiddelde levensverwachting van ALS is 3 tot 5 jaar na de eerste symptomen.
  • 20% van de ALS-patiënten leeft langer dan vijf jaar na de eerste klachten en 5% leeft nog twintig jaar.
  • Tot 50% van de ALS-patiënten heeft lichte cognitieve problemen of gedragsveranderingen.
  • Bij ongeveer 5% van de patiënten gaat ALS samen met frontotemporale dementie, een vorm van dementie waarbij gedragsverandering op de voorgrond staat. 
  • De belangrijkste klacht bij ALS is de toenemende spierzwakte, waardoor verlamming (bijvoorbeeld de ademhalingsspieren) optreedt.
  • ALS is niet besmettelijk.
  • ALS komt overal ter wereld voor, in alle bevolkingsgroepen.
  • Anno 2019 is ALS niet te genezen.